XXXX XXXXX – czyli relacja z Unsoundu

Tegoroczny festiwal był XXXXX, chociaż nie brakowało też XXXXX XXXXX.

Pomysł na ogłoszenie jedynie części wykonawców przez muzyczny festiwal był wyjątkowo śmiały – i wprowadzenie go w życie mogło się skończyć katastrofą. Tymczasem tegoroczna edycja Unsoundu udowodniła, że tego typu igranie z oczekiwaniami publiczności jest ekscytującą zabawą, aczkolwiek chyba większą dla organizatorów niż widowni.

Część niespodzianek przygotowanych przez organizatorów Unsoundu była stosunkowo łatwa do przewidzenia. Wiadomo przecież, że każdy festiwal ma swoich ulubieńców i jeśli wydają oni swoje nowe płyty, możemy się ich spodziewać na danej imprezie. Kevin Martin nie raz gościł na Unsoundzie, pojawił się więc i w tym roku, tym razem jako King Midas Sound z udziałem Fennesza. Nie był to jednak udany występ, bo rozczarował nazbyt popowym podejściem do dubowego idiomu, zamieniającym go w nudnawy trip-hop.

Nową płytę wydał również niedawno Pole – i Stefan Betke już od piątku kręcił się po festiwalu, wywołując jedynie pytanie: „Kiedy zabrzmią na żywo utwory z „Wald?” Zabrzmiały na finał Unsoundu – i był to jeden z najwspanialszych momentów festiwalu. Premierowy materiał niemieckiego producenta wypadł wyjątkowo efektownie – bo Pole podrasował go pomysłowo dubowymi i noise’owymi efektami. Czy można było sobie życzyć lepszego zakończenia imprezy?

Nie zabrakło niespodzianek dla samych muzyków. Oto podczas niedzielnego koncertu perkusista Liturgy – Greg Fox – zobaczył zupełnie mu nieznanych polskich artystów – Jerzego Mazzolla i Piotra Zabrodzkiego – oraz Orena Ambarchiego. Trzeba było jednak razem zagrać! Ich wspólny jam zaskoczył wszystkich niewiarygodną spójnością wizji i dyscypliną formy.

Nikt jednak nie spodziewał się, że na Unsoundzie wystąpi Richie Hawtin. Któż mógł przypuszczać, że król Ibizy pojawi się nad samym ranem w Hotelu Forum podczas totalnie undergroundowej imprezy? Pomysł niespodziewanego objawienia się w Krakowie ponoć bardzo spodobał się kanadyjskiemu producentowi – i dzięki temu unsoundowi klubowicze mogli usłyszeć w niedzielę nad ranem, jak Richie Hawtin serwuje to, co potrafi najlepiej – zagrane na żywo minimalowe techno.

Do dziś pozostaje niewyjaśniona kwestia występu Buriala podczas koncertu w Wieliczce. Zadyma, jaką wywołali wokół jego rzekomej obecności na Unsoundzie organizatorzy, była niewspółmierna do zaprezentowanego materiału. Półgodzinny set, brzmiący jak ambientowy wstęp do dubowej imprezy tanecznej, była rozczarowujący – bez względu na to, czy wyszedł spod palców Buriala, czy Kode9, czy kogokolwiek innego. Być może dlatego organizatorzy nie chcą wyjaśnić co naprawdę wydarzyło się pod ziemią w Wieliczce?

W dniu rozpoczęcia festiwalu gruchnęła wiadomość, że krakowskie kościoły wycofały się z organizacji planowanych w nich koncertów. Głównie poszło o występ grupy Current 93, który ostatecznie odbył się w Muzeum Inżynierii Miejskiej. Wszystko odbyło się bardzo spokojnie – David Tibet z przyjaciółmi wykonał zestaw swych najnowszych utworów, łączących psychodeliczne rozwichrzenie z prog-rockowym nudziarstwem. O skandalu przypomniały tylko żarty wokalisty – niewykluczone więc, że niektórzy widzowie wyszli z koncertu rozczarowani. Bardziej ekstrawagancką muzykę wykonała Matana Roberts – i chyba tylko niewielka garstka słuchaczy nie straciła cierpliwości do jej szeptów i krzyków podczas półtoragodzinnego maratonu w Synagodze Tempel.

Zdecydowanie więcej kontrowersji wzbudziły występy artystów prezentujących nurt power electronics. Dzikie wrzaski i wściekłe salwy cyfrowego hałasu zaserwowane przez duet Damien Dubrovnik i Prurienta wypłoszyły z Muzeum Manggha co bardziej wrażliwych słuchaczy. Niesłusznie – bo szczególnie prezentacja teamu z wytwórni Posh Isolation była wprost porywająca. Ekspresyjne połączenie majestatycznego ambientu, szczątkowego techno i brutalnego noise’u zabrzmiało zaskakująco odświeżająco. Dominic Fernow jest niewątpliwie pozerem – ale jego szalone skoki do wtóru kolejnych salw jazgotliwych przesterów oglądało się doprawdy wybornie. Do towarzystwa tego pasował też Low Jack – bo jego wizja chicagowskiego hard house’u bliższa była morderczemu rhythmic noise’owi niż klubowej tradycji wyrosłej z Wietrznego Miasta.

Dobrze wypadli reprezentanci różnych odmian techno na Unsoundzie. Lady Starlight nie przeszkodziła Surgeonowi zasunąć typowe dla niego chirurgicznie precyzyjnie dźwięki. DJ Bone mimo, iż przyszło mu kończyć sobotnią imprezę w Hotelu Forum, potrafił podtrzymać tempo solidnym przyłożeniem. Galopujące techno wsparte (niesłyszalnymi prawie) dźwiękami gitary członkini japońskiej grupy Nisennenmondai zaserwował Shackleton, co zabrzmiało znacznie lepiej niż jego eksperymenty z bębniarzami na Berlin Atonalu. Na wysokości zadania stanął również Andy Stott – i też postawił na klubowe granie a nie wokalne preparacje. Całą stawkę skradł jednak na Unsoundzie polski projekt – T’ien Lai. Jego autorska wizja industrialnego techno napędzanego plemiennymi bębnami wywołała euforię – i niektórym trudno było wręcz uwierzyć, że był to projekt znad Wisły.

O tym, że ambient już dawno stracił swój dyskretny ton i kojący klimat wiemy od dawna. Na krakowskim festiwalu potwierdzili to niemal wszyscy jego reprezentanci. Niemal – bo że w tej estetyce tkwi nadal potencjał do prezentowania urokliwych i łagodnych dźwięków pokazał występ kolejnego Polaka – The Phantoma w Hotelu Forum. Ogromne wrażenie zrobił koncert Alesandro Cortiniego. Jego muzyka zbudowana z analogowych loopów porwała swym hipnotycznym rytmem i nieoczywistym pięknem. Chyba żaden z uczestników festiwalu nie zebrał na zakończenie swego show takiej owacji jak właśnie klawiswzowiec Nine Inch Nails.

A inni? Lawrence English przestał się bawić mikrodźwiękami, tylko zaatakował w Muzeum Manggha warczącymi przesterami i chmurnymi wyziewami. Jacek Siekiewicz i Max Lodebauer bliżsi byli podczas swego koncertu eksperymentalnej kosmische musik niż ambientowi. Kliniczne dźwięki generowane przez Yvesa De Meya brzmiały niczym minimalowe techno podszyte na dubową modłę – ale pozbawione tanecznej rytmiki. Majestatyczna wzniosłość dronowej elektroniki przypomniał z kolei Tim Hecker podczas „Ephemery”. Słabo wypadła prezentacja projektu Rimbaud – Budzyński, Jacaszek i Trzaska byli jacyś wystraszeni, nie wiedzieć czemu zabrzmieli bez takiej mocy, jak na swych innych koncertach.

Warto też podkreślić wyjątkowo silną reprezentację artystów, którzy tworzą klubową elektronikę inspirując się etnicznymi wpływami z południa Europy, Afryki czy Azji. Z jednej strony mieliśmy więc radosne śpiewy i tańce w wykonaniu gwiazd shangaan electro – Nozinja, a z drugiej – śmiałych eksperymentatorów szatkujących egzotyczne sample i wpisujących je w cyfrowe rytmy – Nkisi czy Angel-Ho. Ten wątek również miał swoją polską reprezentację – to oczywiście wspomniany projekt T’ien Lai, którego muzykę można postawić na jednej półce obok Harmoniousa Theleniousa i The Durian Brothers oraz duet RSS Boys, który z kolei zaserwował w Muzeum inżynierii Miejskiej tak wściekły miks tribalu i industrial w rave’owej formule niczym sam Powell i jego banda z Diagonal.

Kiedy uczestniczy się w Unsoundzie, pędząc z jednej imprezy na drugą, człowiek marzy, aby taki festiwal potrwał miesiąc. Wtedy oczywiście można by zobaczyć wszystkie koncerty. To jednak niemożliwe – bo dla przyjezdnych, tydzień to chyba maksymalny czas na urlop w Krakowie. Dlatego zapewne większość uczestników Unsoundu wyjeżdża spod Wawelu z jednej strony ciesząc się z tego, co zobaczyła, a z drugiej – żałując, że nie zobaczyła wszystkiego. Tak było i w tym roku. Tak będzie zapewne i za rok. Choć pewnie już bez zabawy w niespodzianki.