Unsound 2010 – z ciemności w światłość

Za nami tegoroczna edycja Unsound Festivalu – niewątpliwie najbardziej oryginalnej imprezy z muzyką elektroniczną w Polsce. Jak wszystko, czego dotknie się człowiek, tak i krakowski festiwal miał swe mocne i słabe strony. Analizując na gorąco miniony tydzień, spróbujmy je krótko wypunktować, aby łatwiej było zastanowić się nad dalszymi drogami rozwoju Unsoundu.

Na pewno najważniejsze pod względem artystycznym były koncerty wykonawców prezentujących muzykę na żywo. Jak można się było spodziewać najciekawszym z nich okazał się występ The Moritz Von Oswald Trio. Grupa zagrała aż 75-minutową improwizację (a płyty trwają po 40 minut), w której w organiczny sposób połączyła wszystkie fascynacje swych członków – od techno, przez dub, po fusion. Koncertu nie zepsuł nawet tłumek metalowców, wychodzących bezceremonialnie z sali kina Kijów w trakcie występu tria po koncercie swego idola – Lustmorda.

Świetnie sprawdzili się post-rockowcy z Mice Parade. Instrumentalna wirtuozeria nie przeszkodziła im zagrać naturalnie, z polotem, w nastrojowo rozwichrzony sposób. Pozytywnie zaskoczyli Emeralds i Roll The Dice – okazało się, że elektronika oparta na kosmicznych arpeggiach doskonale wypada na żywo: pozwala budować niesamowite napięcie i tworzyć ekscytujące melodie. Nie zawiedli Francuzi z Zombie Zombie – ich pomysłowe połączenie electro i kraut-rocka, wzbogacone tym razem przez chwytliwą melodykę filmowych tematów Johna Carpentera było idealną inkarnacją festiwalowego hasła „The pleasure of fear and unease”.

Koncert w kościele jak zwykle wzbudził mieszane uczucia. Tim Hecker był na swoim miejscu, ale prawie popowi Wildbirds & Peacedrums już mniej – sytuację uratował islandzki chór, który dodał muzyce grupy wymaganej w takim miejscu podnosłości. Spośród bardziej eksperymentalnych prezentacji wyjątkowo dobrze wypadli nowojorczycy z No Fun – ich noise był bezpretensjonalną emanacją czystej witalności, czegoś, czego zabrakło gwiazdom gatunku grającym wcześniej w Mandze.

Doskonale zaprezentowali się polscy artyści – Baaba (z udziałem Natalii Przybysz) i Sza/Za. Co najciekawsze – ich dźwiękowa i wizualna oferta zdecydowanie odróżniała się od propozycji zachodnich twórców. Była w niej jakaś słowiańska bezceremonialność, brak jakiekolwiek artystycznego zadęcia, niemal ludyczna energia. Swoistym objawieniem okazała się Przybysz – to, co zaprezentowała z Baabą było tak różne od jej solowych dokonań, jak równie szczere i twórcze.

Wielkim sukcesem były obie klubowe noce w Fabryce – każda z nich zgromadziła aż półtoratysięczną widownię. Nie zawiodła zarówno selekcja wykonawców, jak i nowe miejsce – klub Fabryka. Nic dziwnego, że od trzech lat to właśnie imprezy taneczne z techno, house`m i dubstepem w ramach Unsoundu cieszą się ciągle rosnącym powodzeniem. No, ale gdzie indziej można bawić się podczas setów Actressa, Shackletona, Mike`a Huckaby i Kyle`a Halla na jednym party?

No i niesamowity finał – przepiękna kompozycja Daniela Bjarnasona i Bena Frosta zilustrowana filmowymi manipulacjami samego Briana Eno. Dobrze, że koncert ten został zaplanowany na zakończenie festiwalu. Delikatna i poruszająca, minimalistyczna w formie, ale głęboka w emocje suita wyprowadziła uczestników imprezy z mroku w światło. „Solaris” to jakby muzyczny ekwiwalent prawosławnej ikony – otwarte okno na inny świat, z którego istnienia wszyscy zdajemy sobie sprawę i za którym bardzo głęboko tęsknimy. Usłyszycie to – występ był rejestrowany i w przyszłym roku ukaże się na płycie nakładem Bedroom Community.

Największą klapą okazały się występy artystów laptopowych. Po Unsoundzie stało się jasne, że wykonawcy pokroju Elegi czy Krenga są podczas swych koncertów niemiłosiernie nudni. Właściwie trudno powiedzieć, czy wobec ich występów można używać słowa „koncert”. Bo weźmy występ guru dark ambientu – Lustmorda. Facet wyszedł na scenę, stanął za laptopem i wykonał dwa ruchy ręką, uruchamiające klawisze „start” i „stop” na komputerze. Nawet nie udawał, że coś gra – jedynie od czasu do czasu spoglądał na ekran za plecami, aby zobaczyć, że aby wizualizacje się nie „zawiesiły”. Odpalane jednak przez niego dźwięki miały tak niską częstotliwość, że fotele i podłoga co chwila drżały, jak podczas tektonicznych ruchów podziemnych skał. To fanom Lustmorda wystarczyło – po występie dyskutowali nie o muzyce, ale o tym, czy głośniki zdołały przenieść wszystkie basy z laptopa.

Nieporozumieniem był również koncert Goblina. Archaiczna muzyka zespołu, przypominająca dalekie echo klasycznych dokonań Genesis, zabrzmiała nieprzyzwoicie staroświecko. Prog-rock to nie psychodelia – ten gatunek straszliwie się zestarzał i broni się jedynie w swych najlepszych przejawach (choćby scena z Canterbury). Gdybym miał ochotę słuchać takich zespołów jak Goblin, pojechałbym na Festiwal Legend Rocka w Dolinie Charlotty, a nie na Unsound. Pomysł występu mógł się sprawdzić, gdyby został zaproszony inny zespół – choćby Universe Zero do wykonania „Heresie”. To zdecydowanie bardziej ponadczasowy prog niż Goblin.

Rozczarowała Laetitia Sadier. Jej piosenki z solowego debiutu okazały się wyjątkowo monotonne i podobne do siebie. Po co było rozwiązywać Stereolab? Trudno było uwierzyć Norwegom z Shining. Ich muzyka nie jest żadną rewelacją – to industrialny metal ciosany przyciężką ręką. Momentami przypomina wręcz popularny niegdyś i u nas… Clawfinger. Czuć, że chłopaki mają zdecydowanie komercyjne ambicje. Teraz wystąpili na Unsoundzie, ale za pięć lat zagrają na Przystanku Woodstock.

I na koniec ogólniejsza refleksja: czy dobrym pomysłem było podporządkowanie festiwalu konkretnej idei? Z jednej strony – tak, bo program był wyrazisty, pokazał wielu ważnych wykonawców działających we wspólnej estetyce, prowokował do istotnych pytań o rolę mroku (a może raczej fascynacji złem) we współczesnej muzyce eksperymentalnej. A z drugiej – wywoływał pewną monotonię, szczególnie w finale, gdzie w ciągu dnia odbywało się po kilka koncertów. Było to wyjątkowo wyraźne w warstwie wizualnej występów – ciągle przewijały się sceny ze starych horrorów, abstrakcyjne animacje, okultystyczne symbole. W rezultacie – wszystko to zamiast szokować czy prowokować – nudziło.

Dobrze, że horror nie zdominował w całości festiwalu – że zagrało trio Moritza Von Oswalda, odbyły się dwie klubowe imprezy, wystąpili post-rockowi wykonawcy, była klasyka i neoklasyka. Dzięki temu uczestnicy imprezy mieli czas na muzyczny oddech od makabry i grozy.
Już teraz wyczekujemy przyszłorocznego Unsoundu – jakkolwiek by nie wypadali poszczególni wykonawcy, zawsze warto ich obejrzeć, by wyrobić sobie własne zdanie na ich temat. A że nie zabraknie ważnych postaci – tego można być pewnym. W tym roku Unsound został zaliczony do prestiżowej grupy krakowskich festiwali wspomaganych przez urząd miasta w ramach projektu „Sześć zmysłów”. To oznacza, że za rok może być tylko ciekawiej.

Fot. Artur Rakowski