Fascynujący dokument świata, którego już nie ma.
Pod koniec 1983 roku grupa Laibach była gotowa do podboju świata. Chociaż rok wcześniej jej lider Tomaz Hostnik popełnił rytualne samobójstwo, pozostali jej członkowie, kontynuując jego myśl, opracowali strategię działania, na którą w równej mierze składała się artystyczna prowokacja, co i nowatorska muzyka. Ponieważ w ojczystej Jugosławii grupa miała nieustanne problemy z występami, postanowiła pójść dalej – i wyruszyć z koncertami po Europie. Tak narodził się pomysł na „The Occuped Europe Tour”, na który Słoweńcy zaprosili swych kolegów z Anglii – trio Last Few Days.
W skład ekipy, która wyruszyła w trasę po Starym Kontynencie wszedł Teodor Lorenčič, młody poeta z Mariboru, od początku swej działalności borykający się również z cenzurą obowiązującą wówczas w Jugosławii. Dokumentował on całą wyprawę na zdjęciach i na filmie, które pokazywały jego kolegów na scenie i poza nią. Po powrocie do ojczyzny materiał został zaprezentowany publicznie – a potem gdzieś przepadł. Lorenčič odnalazł go dopiero przypadkowo w 2018 roku. Fotografie i filmy były na tyle ciekawe, że wraz z zespołem przygotował z nich książkę – „Laibach. 40 Years Of Eternity”.
To fascynujący dokument swego czasu i świata, którego już nie ma. Lorenčič opisuje ze swadą całą trasę, jaką Laibach i Last Few Days odbyli wówczas od Węgier, przez Czechosłowację i Polskę, po Berlin Zachodni i Anglię. Opisom koncertów słoweńskiej grupy towarzyszą tu jeszcze barwniejsze opisy tego, co działo się poza sceną. Dzięki nim dowiadujemy się, że członkowie Laibacha i towarzyszącej im ekipy niewiele różnili się od klasycznych rockmanów: imprezowali na całego, ciesząc się zarówno mocnym alkoholem, jak i przygodnym seksem. I to bez względu na to czy odwiedzali akurat Budapeszt czy Warszawa.
Nas oczywiście najbardziej interesują wspomnienia z Polski. Laibach i Last Few Days zagrali w listopadzie 1983 roku w Krakowie, Warszawie, Toruniu i Wrocławiu, a koncerty te zorganizował znany potem dziennikarz muzyczny Grzegorz Brzozowicz. Słoweńcy przy okazji zwiedzili królewskie krypty na Wawelu, wzięli udział w mszy z okazji zakazanego wówczas święta 11 listopada w warszawskiej katedrze, wmieszali się w tłum antykomunistycznej demonstracji i zaopatrzyli się w nielegalną „bibułę”. A na koniec oświadczyli podczas konferencji prasowej, że są członkami… jugosłowiańskiej partii komunistycznej.
Lorenčič nie unika jednak wpadek. Opisom kolejnych występów Laibacha towarzyszą bowiem historyczne dywagacje dotyczące miejsc, w których odbywały się koncerty. Z polskiej perspektywy poeta po prostu czasem pisze bzdury – choćby twierdząc wbrew wszelkim źródłom historycznym, że generał Jaruzelski był… pozytywną postacią w naszej historii, ponieważ wprowadzając stan wojenny, zapobiegł wkroczeniu Sowietów i ewentualnemu rozlewowi krwi. Być może te refleksje wynikają z ojczystych traum autora książki – wszak śmierć Tito i rozpad Jugosławii doprowadziły na Bałkanach do wojny domowej.
Tak naprawdę największą wartością książki Lorenčič są jego zdjęcia – ponad dwieście czarno-białych fotografii, na których oglądamy nie tylko członków Laibacha i Last Few Days, ale też uczestników ich koncertów, organizatorów całej trasy i migawki z odwiedzonych miast. Większość zdjęć jest spontaniczna, są wśród nich jednak również pozowane portrety – choćby ten pod ogromną rzeźbą głowy Lenina w ówczesnym Karl-Marx-Stadt (dzisiejsze Chemnitz). Wszystko to idealnie wpisuje się w całą koncepcję artystyczną Słoweńców – Laibach Kunst.
Choć największe sukcesy zespół miał jeszcze przed sobą, już „The Occuped Europe Tour” pokazało, że młodzi artyści z Trbovlje mieli w pełni przemyślany pomysł na swą wypowiedź – zarówno muzyczną, jak i ideologiczną. Fotografie Lorenčiča pokazują ich w momencie, kiedy mocno byli wpisani w industrialną kontrkulturę. Mimo oczywistych inspiracji Throbbing Gristle i Psychic TV, prezentowali bardzo oryginalną twórczość. Nic więc dziwnego, że zaledwie kilka lat później odnieśli niespodziewany sukces – do dziś pozostając jednym z najbardziej niezwykłych zjawisk w popkulturze.
Službeni Glasnik 2022
Książkę w wersji angielskiej można kupić pod adresem:
https://wtc.laibach.org/products/laibach-40-years-of-eternity
